9.3.2.1 Businessmodellen op microniveau

Businessmodellen zijn uiteraard relevant voor ondernemingen in de creatieve industrie zelf. Er is al lange tijd sprake van een breed debat over de wijze waarop creatieve bedrijven zich een groter deel van de gegenereerde economische waarde kunnen toe-eigenen. De ontwerpsector, maar ook bijvoorbeeld de kunsten, ervaren in veel gevallen een gebrek aan financiële waardering en honorering van de door hen geleverde waarde. Dit geldt met name voor de rol van creatieve professionals waar het gaat om het toevoegen van waarde aan grote platforms (bijvoorbeeld Spotify, Facebook, YouTube) waarvoor ze een minimale vergoeding terugkrijgen. Er is daarom een aanzienlijk aantal studies die de waarde van ontwerp trachten te onderbouwen (zie ook hoofdstuk 9.3.3 over evidence-based impact) en een groot aantal studies naar de maatschappelijke en indirecte economische waarde (impact) van de kunsten. Een recente traject van de Sociaal-Economische Raad (SER) en Raad voor Cultuur is er bijvoorbeeld op gericht om de inkomenspositie van creatieve professionals te verbeteren, onder meer met een beroep op de Fair Practice Code. Opvallend is dat de creatieve professionals die werkzaam zijn in de meer schaalbare, technologiegedreven creatieve sectoren, bijvoorbeeld digitaal ontwerp, dit probleem minder ervaren. Hun talent is eerder schaars en kent een hoge waardering. Desalniettemin zijn ook de businessmodellen van gamebedrijven en bureaus voor digitaal ontwerp nog steeds onderwerp van discussie en studie. Een deel van de creatieve industrie past de dataficering van economie en samenleving succesvol toe binnen het eigen businessmodel, al zijn de ontwikkelingen nog relatief nieuw. Op die terreinen is nog veel onderzoek nodig.

Opvallend is dat onderzoek naar intellectueel eigendom (IP) momenteel niet bijzonder prominent figureert binnen het Nederlandse creatieve industrie onderzoek, al is er in ons land wel veel expertise op dit terrein voorhanden. In de discussies binnen CLICKNL tiert het debat hierover niet welig, terwijl het voor sector en overheid een belangrijk issue is. Dat blijkt onder meer omdat op dit vlak voor businessmodellen sprake is van relevante ontwikkelingen, mede op met het oog op de recent aangenomen nieuwe Europese richtlijn op het gebied van auteursrecht.

Onderzoeksvragen bij businessmodellen op microniveau

1. Welk effect hebben de verdienmodellen van grote technologische platformen op het verdienvermogen van zelfstandige creatieve professionals (bijvoorbeeld uitvoerende kunstenaars, makers van audiovisuele en interactieve werken, auteurs)?

2. Hoe kunnen alternatieve verdienmodellen het verdienvermogen van uitvoerende creatieve professionals versterken?

3. Welke verschillende mogelijkheden zijn er binnen de grenzen van het nieuwe IP-recht om digitale ontwerpers (bijvoorbeeld van games) meer inkomen te laten genereren uit hun creatieve arbeid?