4.1 Methoden voor de aanpak van maatschappelijke uitdagingen

De creatieve industrie kan een groot aantal van haar KEM's inzetten bij het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen. KEM's zijn ‘enabling’ en bieden dus een werkingsprincipe voor een integrerende, veranderingsgerichte en ontwerpende aanpak. Ze zijn de instrumenten van ontwerpers om maatschappelijke veranderingen op het niveau van interventies, systemen en instituties tot stand te brengen.

De Topsector Creatieve Industrie lanceerde het concept van Key Enabling Methodologies in de KIA 2018-2021 met een procesmatige categorisering, zie hoofdstuk 3.2. De eerste versie van de KIA 2020-2023 (v20190701) presenteerde een selectie van vijf specifieke KEM-categorieën die onontbeerlijk zijn in transitievraagstukken: Visie en verbeelding, Gedrag en empowerment, Participatie en co-creatie, Waardecreatie en opschaling, en Systeemverandering. Deze vijf categorieën hangen op de volgende manier samen:

Transities en de daarvoor benodigde ontwikkelingen zijn ingebed in een systeem, wat vraagt om KEM's die helpen grip te krijgen op en in te grijpen in dat systeem. De systeemverandering begint bij een vertaling of reframing van het nieuwe systeem in aansprekende visies en verbeeldingen van de gewenste toekomst. Een integrale aanpak met de ontwikkeling van interventies om tot dat toekomstbeeld te komen vraagt om inzet van KEM's die zich richten op gedrag, participatie en waardecreatie; zie ook figuur 4.1.

Figuur 4.1: Samenhang van belangrijke KEM-groepen voor transitievraagstukken

De afgelopen jaren is het concept van KEM’s in andere (top)sectoren omarmd als een waardevolle aanvulling op de KET’s (Key Enabling Technologies). Ook in recente gesprekken rondom het Missiegedreven Innovatiebeleid (zie hoofdstuk 4.2) is de behoefte naar voren gekomen om de ontwikkeling van nieuwe KEM's te stimuleren, en om de KEM’s aan te vullen en aan te scherpen met kennis uit de sociale-, geestes-, en gedragswetenschappen. De KEM’s zijn daarom opgenomen in de KIA Sleuteltechnologieën en recent is een eigen onderzoeksagenda “KEM’s voor missiegedreven innovatie” gelanceerd.

De verkenning voor die onderzoeksagenda heeft geleid tot een brede definitie van het begrip KEM's; een invulling die recht doet aan alle vormen van sociaal-maatschappelijke innovatie. De agenda presenteert de meest relevante categorieën van KEM's voor missiegedreven innovatie. Van elk van deze categorieën is in kaart gebracht welke methoden beschikbaar zijn, wat de wetenschappelijke stand van zaken is en welke thema's en onderzoeksvragen het meest urgent zijn voor de aanpak van de missies.

Via deze route zijn drie KEM-categorieën aan de eerdere opsomming toegevoegd: Experimentele omgevingen, Institutionele verandering, en Monitoring en effectmeting. Hoewel KEM’s uit deze drie categorieën in de creatieve industrie minder vaak gebruikt worden, vormen ze een zeer waardevolle aanvulling op de KEM’s van de creatieve industrie. De set van acht categorieën betreft geen uitputtende opsomming, maar omvat de belangrijkste domeinen van KEM’s voor het proces van sociaal-maatschappelijke en technologische verandering en daarmee voor realiseren van de missies.