De economische kansen van de maatschappelijke uitdagingen en de ambitie om een vooraanstaande rol te spelen op een aantal sleuteltechnologieën zijn de centrale uitgangspunten in de vernieuwde topsectorenaanpak, ook wel het “Missiegedreven Innovatiebeleid” genoemd. Met dit vernieuwde beleid wil het kabinet de innovatiekracht van de topsectoren gebruiken om grote maatschappelijke uitdagingen aan te pakken via gerichte cross-sectorale samenwerkingen tussen wetenschap, toegepast onderzoek, bedrijven en maatschappelijke organisaties, én tegelijkertijd de concurrentiekracht van ons land versterken.

Er zijn vier maatschappelijke thema’s gekozen:

• Energietransitie en duurzaamheid

• Landbouw, water en voedsel

• Gezondheid en zorg

• Veiligheid

Om gericht en gezamenlijk stappen te zetten in de aanpak van de uitdagingen zijn er door de departementen en topsectoren, kennisinstellingen, bedrijven, maatschappelijke organisaties en regionale overheden per thema gezamenlijk concrete, meetbare doelen en ambities geformuleerd in de vorm van missies. Missies hebben het karakter van een stip aan de horizon; een wenkend perspectief. Door gezamenlijk missies te formuleren, staan niet langer de sectoren centraal, maar de thema’s en vraagstukken: er wordt expliciet gemaakt op welke kennis- en innovatieopgaven de topsectoren willen inzetten en wat daarbij de prioriteiten zijn. Binnen elk thema hebben de topsectoren samen een KIA opgesteld om samenwerking en krachtenbundeling te bevorderen. De missies binnen de vier thema’s zullen de komende jaren leidend zijn voor beleid, programmering en financiering.

"Door gezamenlijk missies te formuleren, staan niet langer de sectoren centraal, maar de thema’s en vraagstukken"

Er wordt in de aanpak en gesprekken rondom de missies breed erkend dat een multidisciplinaire aanpak nodig is en dat er niet alleen moet worden geïnvesteerd in nieuwe technologie, maar ook in sociale en culturele aspecten die de brede toepassing van die technologie in maatschappelijk gedragen oplossingen mogelijk maakt. Zowel de aanpak van deze complexe problematiek en het multidisciplinair werken als de thema’s van de missies passen de creatieve industrie goed. Met haar rijke set van KEM's is zij bedreven om deze missies te lijf te gaan. Als topsector speelt de creatieve industrie dan ook een rol in alle vier de thema’s.

De volgende paragrafen beschrijven per missiethema door middel van speerpunten hoe de creatieve industrie naar de uitdagingen kijkt, daaraan kan bijdragen, waar zij kansen ziet om innovaties aan te zwengelen en waar zij kans ziet om nieuwe kennis en KEM's te ontwikkelen ten behoeve van haar kennisbasis.

Onze samenleving draait om wat de aarde en de economie ons te bieden hebben. Om de aarde leefbaar te houden en klimaatverandering een halt toe te roepen zijn er drastische systemische veranderingen nodig in de manier waarop mensen omgaan met de aarde en de grondstoffen die zij levert. De missies in het thema Energietransitie en duurzaamheid focussen daarom op twee routes:

• Het op grote schaal terugdringen van de nationale broeikasgasuitstoot (Klimaatakkoord). Denk hierbij aan verduurzaming van het elektriciteitssysteem, een aardgasloze gebouwde omgeving, klimaatneutrale industrie en landbouw, en emissieloze mobiliteit.

• Het inventiever omgaan met de aanwezige grondstoffen, en de transitie van verspilling van grondstoffen naar een circulaire economie waarin grondstoffen worden hergebruikt.

Beide routes behelzen meerdere transities en de schaalgrootte en beoogde impact van deze transities is enorm; ze raken direct de dagelijkse woon-, leef- en werkomgeving van ons allemaal. Niet voor niets wordt bijvoorbeeld de transitie naar een aardgasloze gebouwde omgeving ‘de grote verbouwing van Nederland’ genoemd. Aardgas zit diep verankerd in ons systeem en aardgasvrij betekent dus ook voor iedereen: ingrijpende beslissingen, veranderingen en aanpassingen. Dat geldt ook voor transities in het streven naar CO2- of klimaatneutrale industrie en mobiliteit en de circulaire economie. Deze transities zijn processen van opschaling en schaalvergroting waarin vernieuwende oplossingen nodig zijn.

Voor de creatieve industrie zijn de volgende missies en MMIP’s (meerjarige missiegedreven innovatieprogramma’s) binnen dit omvangrijke thema met name relevant:

• Energie en Klimaat - missie B: ‘Een CO2-vrije gebouwde omgeving in 2050’, met:

  • MMIP 3: Versnelling energierenovaties in de gebouwde omgeving.

  • MMIP 4: Duurzame warmte (en koude) in de gebouwde omgeving (incl. glastuinbouw).

  • MMIP 5: Het nieuwe energiesysteem in de gebouwde omgeving in evenwicht.

• Energie en Klimaat - missie D: ‘Emissieloze mobiliteit voor mensen en goederen in 2050’, met:

  • MMIP 10: Doelmatige vervoersbewegingen voor mensen en goederen.

• Toekomstbestendige mobiliteitssystemen - missie: ‘Emissieloze mobiliteit voor mensen en goederen in 2050’:

  • Hoofdlijn 1: Smart mobility en logistics voor bereikbaarheid en veiligheid.

  • Hoofdlijn 4: Integrale gebiedsontwikkeling en infrastructuur.

• Circulaire Economie - missie: ‘In 2050 is in Nederland een duurzaam gedreven, volledig circulaire economie gerealiseerd’:

  • MMIP 1: Ontwerp voor circulariteit.

  • MMIP 3: Vertrouwen, gedrag en acceptatie.

Deze missies zijn technische, financiële en bestuurlijke opgaven, maar bovenal sociale opgaven. Zo zijn eigenaren van woningen en gebouwen degenen die beslissen welke energiemaatregelen zij bereid zijn te nemen. Zij beslissen hierover vanuit hun eigen waarden, mogelijkheden, overtuigingen, levensfase, etc, en in hun lokale context. Datzelfde geldt voor gebruikers en consumenten in het kader van circulaire producten. Dit vraagt om heldere en doeltreffende communicatie rondom alternatieve product-dienst-combinaties die ontstaan door buiten de kaders te denken en vanuit de gebruiker te bepalen hoe het aanbod passend en toegankelijk te maken is. Door de belangen en waarden van deze gebruikers en eigenaren in kaart te brengen kan de creatieve industrie de blauwdruk van het nieuwe systeem vertalen naar interventies en die zo ontwerpen dat ze aansluiten bij de belangen en waarden van deze beslissers. Denk daarbij aan het belang van een lagere energierekening, gezonde binnenlucht en een comfortabelere woning.

De creatieve industrie heeft methodologieën en aanpakken beschikbaar om deze belangen en waarden in kaart te brengen. Deze kan zij inzetten om bij te dragen aan oplossingen binnen het thema, met name op de drie volgende sporen:

1.Visie en verbeelding van het nieuwe systeem De aanpak van omvangrijke transitievraagstukken begint bij het vormen van een toekomstbeeld; een verbeelding van het ‘nieuwe’ systeem dat met de transitie beoogd wordt. Door kansen die deze toekomst biedt invoelbaar te maken, kan de creatieve industrie oplossingsrichtingen ontwerpen voor interventies en voor modellen van waardestromen en maatschappelijk eigenaarschap binnen het systeem, waarlangs duurzaam gedrag kan worden versterkt en gestimuleerd. De creatieve industrie werkt in co-creatie met stakeholders zoals burgers en overheid maar ook organisaties zoals woningbouwcorporaties, bouw- en installatiebedrijven, netbeheerders en energiebedrijven aan deze toekomstvisies.

Het ontwikkelen van een strategie en het uitstippelen van de route om de transitie te realiseren maakt het proces vervolgens behapbaar. Het creëert ruimte om gericht interventies te ontwikkelen met maatschappelijk rendement. Circulaire economie komt dichterbij door specifiek te (leren) ontwerpen gericht op duurzaam waardebehoud via servitization, re-use, redistribute, refurbisch, remanufacture, recycling, etc. De creatieve industrie ontwikkelt ontwerpstrategieën en past deze toe gericht op verminderen van materiaalgebruik, inzet van nieuwe materialen, verlengen van levensduur en verbeteren van repareerbaarheid.

De energietransitie stuurt aan op een systemisch herontwerp; waarin het energiesysteem van centraal naar veel lokaler ontwerp gaat, waarin aansluitingen op energie niet meer centraal geregeld zijn en burgers en bedrijven allemaal zelf actoren worden in een nieuw, contextbewust ontworpen energiesysteem. Dit betekent ook dat oplossingen veel meer vanuit de belangen en wensen van lokale gebruikers beredeneerd moeten worden. Zij moeten in staat zijn om keuzes te maken naar eigen inzichten en waarden. Deze aanpak is door de creatieve industrie, in samenwerking met de Topsectoren Energie en ICT, in 2018 verwoord in het voorstel ‘Vanzelfsprekend Duurzaam’.

2. Empowerment: van offers naar kansen door belangen centraal te stellen De creatieve industrie koppelt menselijke en sociale belangen aan mogelijkheden om mensen tot actie aan te zetten en ieder een eigen bijdrage te leveren aan de veranderingen die van hen worden gevraagd. Daarvoor is het nodig dat er aanspraak wordt gedaan op en aansluiting wordt gevonden bij hun eigen waarden en belangen. Door verschillende groepen gebruikers en stakeholders al vroeg in het ontwerpproces te raadplegen, worden essentiële inzichten in individuele drijfveren en belangen verkregen. Deze zijn nodig om gedragen interventies te ontwikkelen die waarde kunnen toevoegen aan hun dagelijks leven. Met die inzichten worden de contouren duidelijk van de kansen die de veranderingen voor mensen opleveren. Door veel meer te starten vanuit het wenkend perspectief dat de nieuwe oplossingen bieden én de oplossing in co-creatie met de doelgroepen vorm te geven kunnen de ‘offers’ die zij moeten leveren omgezet worden in kansen. Dan vindt ontwikkeling plaats van interventies die gebruikers motiveren om uit eigen beweging maatregelen te nemen.

Het ontwerpen voor gedrag en gedragsverandering en de empowerment van consumenten/burgers om zelf in actie te komen speelt een grote rol bij de transities. Gedrag heeft ook een collectieve dimensie waarbij het gaat om participatie en invloed in besluitvorming, maar ook het opstarten van collectieve activiteiten in eigen kring (buurttransformaties, energiecoöperaties, burgerinitiatieven etc). De creatieve industrie kan deze processen begeleiden en organiseren.

De creatieve werkwijze van korte sprints en iteraties, getest en geoptimaliseerd in bijvoorbeeld een living lab en ondersteund met de juiste monitoring tools, biedt een ideale omgeving om gebruikers en stakeholders te blijven betrekken bij de ontwikkeling van interventies.

3. Aanbod van interventies op maat die motiveren De lijnen die binnen de systeemvisie zijn uitgezet, in combinatie met de inzichten in waarden en belangen van de gebruikers, kunnen worden vertaald naar waardeproposities voor aanbiedende partijen. Daarmee worden producten en diensten ontwikkeld die inspelen op belangen van gebruikers, evenals diensten die nodig zijn om de overgang naar de nieuwe situatie succesvol te laten verlopen. De schaalgrootte van de energietransitie vereist een focusverschuiving van product- en procesinnovatie naar opschaling en implementatie, in combinatie met sociale innovatie. Niet alleen nieuwe oplossingen, maar ook opschaling en verspreiding zijn essentieel voor het welslagen van de missie.

Om de gebruikers handelingsperspectief te bieden, is het belangrijk om hen te motiveren door hen tijdens alle fases van het proces van goede informatie en ondersteuning (maatwerkadvies, beslissingsondersteuning, nazorg) te voorzien. Vanuit de visie en in co-creatie met gebruikers en stakeholders kan de creatieve industrie zorgen dat op de juiste touchpoints interventies worden ontwikkeld.

"Door te starten vanuit het wenkend perspectief dat de nieuwe oplossingen bieden kunnen de ‘offers’ die mensen moeten leveren omgezet worden in kansen."

Als het aanbod past bij de wensen van gebruikers, is het daarnaast belangrijk om ervoor te zorgen dat de veranderingen eenvoudig uit te voeren zijn. Essentieel hierbij is om aan te haken bij natuurlijke momenten (zoals verhuizing, verbouwingen, renovaties) waarop mensen aanpassingen doen aan hun leefomgeving. Voor marktpartijen is het dus zaak om voor die momenten een maatwerkpropositie (met daarin aandacht voor de betaalbaarheid van de oplossing) aan te bieden. Digitale technieken en (big) data kunnen hierbij behulpzaam zijn om (de communicatie rondom) het aanbod zo verder te personaliseren.

Hoewel Nederland internationaal toonaangevend is in landbouw, water en voedsel, waterveiligheid en de maritieme sector, komen er op deze terreinen grote uitdagingen op ons af. Vergaande urbanisatie leidt ertoe dat de druk op natuurlijke hulpbronnen, zoals water, steeds meer toeneemt en dat een groeiend deel van de bevolking steeds verder af staat van de manier waarop voedsel geproduceerd wordt, waardoor de waardering voor voedsel afneemt en veel voedsel wordt verspild. De huidige consumptiegewoonten veroorzaken bovendien gezondheidsproblemen zoals overgewicht en vormen daarmee een belangrijke oorzaak van ziekten als hart- en vaatziekten of diabetes. Ook liggen er opgaven voor de landbouw om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en kringlopen beter te sluiten. Daarnaast liggen er forse uitdagingen voor het klimaatbestendig inrichten van Nederland om de gevolgen van de zeespiegelstijging en extreem weer op te kunnen vangen. Vernieuwende en integrale strategieën zijn daarbij nodig om onze voedselzekerheid, biodiversiteit, gezondheid, waterkwaliteit, zoetwatervoorziening en waterveiligheid ook in de toekomst te waarborgen.

Binnen dit missiethema zijn zes missies geformuleerd. De creatieve industrie ziet in de voornamelijk technologisch gedreven missies binnen dit thema haar voornaamste bijdrage op het realiseren van de effecten:

• De consument eet gezond.

• De consument eet klimaatvriendelijk (duurzaam).

• De consument kiest voor groen (binnen en buiten).

De creatieve industrie geeft vorm aan verandering door het gedrag van de burger centraal te stellen. Door de consument te verleiden tot gezonde en duurzame keuzes ontstaat een transitie van aanbodgedreven naar een vraaggedreven markt. Door de huidige situatie inzichtelijk te maken (wat ligt er op ons bord, is het goed voor ons, hoe komt het daar en tegen welke kosten), worden kansen en daarmee mogelijke richtingen voor deze systeemverandering zichtbaar.

De creatieve industrie betrekt stakeholders bij dit proces om zo ieders belangen te verenigen in een gedragen en gewenste richting. Daarbij zijn in samenhang drie niveaus te onderscheiden: het individu (micro), zijn/haar directe omgeving (meso) en de samenleving (macro). Met haar integrale aanpak en verbeeldingskracht ontwerpt de creatieve industrie een toekomstbeeld waarin technologische en sociale innovatie met elkaar in balans zijn zodat de kans op (commercieel) succes wordt vergroot, de time-to-market verkleind wordt en de faalkosten minimaal zijn.

De creatieve industrie is in staat om de ambities van deze visie te vertalen naar een concrete aanpak, strategie, stappen en interventies, en om daarbij nieuwe verdienmodellen te ontwerpen.

De beschreven aanpak van de creatieve industrie levert een drietal speerpunten op:

1. Verbeelden - verleiden - in beweging komen Binnen dit thema wordt gekozen voor de strategie om het gebruik van producten te beïnvloeden zodat consumenten de noodzakelijke transitie zelf vormgeven, begrijpen en (uit)dragen. Hiermee worden consumentengedrag en de keuzes van producenten bepalende factoren in het succes. Om de consument in beweging te krijgen moet hem handelingsperspectief worden geboden.

De creatieve industrie kan vormgeven aan bijvoorbeeld voorlichtingscampagnes en reclames maar ook aan onderwijs om consumenten voedselvaardig te maken en hen kennis en vaardigheden bij te brengen om gezond en duurzaam te kunnen kiezen. Vervolgens moeten omgevingen waarin voedsel gekocht, gebruikt en weggegooid wordt (supermarkt, kinderdagverblijf, school, werkomgeving) zo worden ontworpen dat deze de intentie om gezond en duurzaam met voedsel om te gaan ondersteunen. De consument kan in de verschillende omgevingen worden ondersteund met vele denkbare interventies die hem inzicht geven in zijn gezondheid, die zijn intentie ondersteunen, en die hem informatie geven over producten die hij tegenkomt. En mogelijk ook door de omgeving zelf, als daarin een gepersonaliseerd aanbod wordt getoond, dat is afgestemd op de intenties en behoeften (bijvoorbeeld bepaald aan de hand van context, activiteit en levensfase) van de consument.

Het nieuwe normaal (in plaats van een opgelegde norm) hangt samen met een nieuw systeem dat via een construct van zorgvuldig uitgekiende aanpassingen op vele kanalen tegelijk tot stand komt. Om dat construct uit te kunnen werken is een stevige visie nodig van hoe een gezonde en duurzame voedselwereld eruit ziet. Die visie kan de creatieve industrie met haar integrale ontwerpende aanpak neerzetten, in samenwerking met de betrokken stakeholders. In gezamenlijkheid kunnen zij een balans vinden tussen de gevraagde gezonde en duurzame omgang met voedsel, en de wensen en waardecreatie aan de aanbodzijde. De creatieve industrie kan het proces begeleiden om de visie in te vullen met het ontwikkelen van passende interventies.

2. Van een aanbodgedreven naar een vraaggedreven keten In het verlengde van bovenstaande is het van belang dat het systeem waarin ons voedsel wordt geproduceerd een verandering ondergaat. Waar nu de producent alle touwtjes in handen heeft en bepaalt wat er in de schappen van de winkels ligt, moet er een kanteling worden gemaakt naar een systeem dat reageert op de vraag van de consument. De creatieve industrie kan dit nieuwe systeem vormgeven, door in co-creatie met de consumenten en stakeholders (producenten, aanbieders etc) mogelijke toekomstbeelden uit te werken, het systeem te ontwikkelen en marktprikkels en integrale verdienmodellen daarin mee te ontwerpen.

3. Groen geeft nieuwe zuurstof Er is steeds meer bekend over de invloed van groen op ons welbevinden en op klimaatadaptatie en biodiversiteit. Groen geeft letterlijk en figuurlijk zuurstof. Het onderzoek hiernaar is in volle gang, en de creatieve industrie integreert opgedane kennis in haar methodologieën voor het toepassen van groen in met name de gebouwde omgeving: de buiten- en binnenruimtes waarin mensen leven.

Bij het ontwerp van gebouwen wordt steeds meer aandacht besteed aan een plek voor groen; zowel in de vorm van binnenplanten als de verwerking van groen in gevels en daken en de publieke ruimte. De creatieve industrie zorgt ervoor dat groenconcepten voor een gezond binnen- en buitenklimaat hun weg vinden naar daadwerkelijke impact op gezondheid en welbevinden. En het maakt de stedelijke omgeving ook een stukje mooier.

"De creatieve industrie geeft vorm aan verandering door het gedrag van de burger centraal te stellen. Door de consument te verleiden tot gezonde en duurzame keuzes, ontstaat een transitie van aanbodgedreven naar vraaggedreven markt."

De groei van het aantal patiënten met één of meerdere chronische aandoeningen, een toename van de gezondheidsverschillen tussen groepen in de samenleving, de vergrijzing van de bevolking, de krapte op de arbeidsmarkt en de stijgende zorgkosten zijn belangrijke pijnpunten op het gebied van gezondheid en zorg in Nederland. De missies binnen dit thema richten zich op het bevorderen van de gezondheid van iedereen, het vergroten van de kwaliteit van leven van mensen met een chronische ziekte of levenslange beperking en het verbeteren van de betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit van zorg.

Onder de centrale missie om meer gezondheid voor iedereen te realiseren en gezondheidsverschillen te verkleinen zijn vier missies gekozen. Drie daarvan grijpen in op de achterliggende factoren van de centrale missie, zoals leefstijl, leefomgeving en kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg. Een vierde missie schenkt specifiek aandacht aan dementie als groeiend probleem voor onze samenleving, getuige de huidige demografische en epidemiologische trends. Allevier de missies binnen dit thema zijn relevant voor de creatieve industrie.

Het feit dat mensen weliswaar steeds langer leven, maar niet per se in goede gezondheid, vraagt om een radicaal andere manier van denken over, omgaan met en voorzien in gezondheid, vitaliteit, preventie en zorg. Binnen dit missiethema is een sleutelrol weggelegd voor de burger. Het perspectief van de burger en zijn vraag aan het systeem om zich te richten op vitaliteit, en de vermogens van mensen als uitgangspunt te nemen in plaats van hun beperkingen staan centraal in de onderliggende visie. Dit perspectief vraagt om integrale vormgeving van gezondheid, vitaliteit en passende zorg vanuit de werkelijke behoeften van de burger en burgercollectieven, passend bij de context van die burger(s) in buurt, wijk, regio, werk, school. Aandachtspunten zijn een gezondere leefstijl in een gezondere leef- en werkomgeving (inclusief onderliggende vitaliteitsfactoren als armoede, eenzaamheid, kansrijkheid, gezondheidsvaardigheden, etc), naar vermogen meedoen in de samenleving, samenhangende diensten en ondersteuning, en specifieke en gepersonaliseerde aandacht en interventies.

De creatieve industrie kan een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van interventies die bijdragen aan gezondere en vitalere burgers. Daarbij ligt voor de creatieve industrie het accent op een drietal punten:

1. Transitie van ziekte naar vitaliteit Tot voor kort draaide het gezondheidssysteem om ziekte en zorg. Tegenwoordig is een verschuiving naar gezondheid en gedrag gaande maar het systeem kan nog verder gekanteld worden door vitaliteit en meedoen naar believen en vermogen als uitgangspunt te nemen. De creatieve industrie is in staat om het proces van deze transitie te regisseren en organiseren. Met vitaliteit als uitgangspunt voor de toekomst ontwerpt de creatieve industrie een systeem van interventies en omgevingen die de burger ondersteunen en handelingsperspectief bieden in het leiden van een zo vitaal mogelijk leven.

Aangezien vitaliteit voor ieder mens in zijn specifieke context en situatie iets anders betekent, is het nodig om binnen dit systeem ruimte te maken voor een aanpak op maat, waarbij eenieder wordt ondersteund en gestimuleerd om in wisselwerking met zijn omgeving zijn gezondheidspotentieel te bereiken (‘samenmanagement’).

Binnen dit complexe systeem moet er aandacht zijn voor nieuwe organisatievormen die in samenhang met de interventies de visie verwezenlijken. Daarnaast moeten nieuwe verdienmodellen op basis van vitaliteitswaarde worden gerealiseerd; door met stakeholders (zowel geijkte zorgpartijen als nieuwe spelers) samen te werken wordt inzicht verkregen in kansen om sociale waarden (zoals gezondheid, participatie) te laten samenvallen met economische waarde, en om nieuwe waarden te omarmen.

2. Integrale diensten: innoveren middels burgerparticipatie en co-creatie Middels haar sleutelmethodologieën zet de creatieve industrie in op het in gezamenlijkheid realiseren van de systeemverandering, als alternatief voor de huidige versnipperde aanpak. Methoden waarmee de behoeften van burgers, zowel individueel als collectief, worden gearticuleerd zijn hierbij onmisbaar. Burgers en professionals uit diverse disciplines ontwikkelen middels co-creatie gezamenlijk een visie en toekomstbeeld van een wereld die in deze behoeften voorziet. Dit toekomstbeeld beziet de mens in de rol van burger, patiënt, bewoner, werkende, scholier, student, mantelzorger en ouder; in lokale en regionale ecosystemen.

Door dit toekomstbeeld op inspirerende wijze te verbeelden, ontstaat een uitnodigend perspectief en synergie; een basis voor draagvlak voor verandering en het uitwerken van samenhangende leefstijl- en omgevingsinterventies die mensen in staat stellen om zelf de regie te nemen over hun gezondheid en vitaliteit, omdat ze vanuit hun belangen en waarden zijn ontworpen.

Door vervolgens te werken in innovatieomgevingen die de werkelijkheid zo dicht mogelijk benaderen, bijvoorbeeld fieldlabs, en zo gedegen gebruikerstesten uit te voeren kunnen innovaties vroegtijdig en betrouwbaar worden getoetst ('ecologisch valideren'). De creatieve industrie is toegerust om in elk van deze stappen te faciliteren en om het gehele proces aan te sturen.

3. Gewoon gezond: omgevingsinterventies en handelingsperspectief op maat In een systeem waarin vitaliteit het ankerpunt is wordt handelingsperspectief geboden voor het maken van gezonde keuzes die het preventiepotentieel optimaliseren. Omgevingsinterventies zoals bijvoorbeeld meer groen in de wijk, inrichting die beweging bevordert (ruimte voor fiets, wandelpaden) en natuurlijke ontmoetingsplaatsen biedt, en winkels die gezonde producten aanbieden kunnen een vitale leefstijl stimuleren. De creatieve industrie zet kennis over de invloed van omgevingsfactoren op gezondheid om in concrete interventies. Daaronder vallen ook het ontwerp van diensten en organisatievormen, waarbij de gezondheid(szorg) in de eigen leefomgeving wordt geïntegreerd.

Middelen, behoeften, mogelijkheden en de sociale context van mensen verschillen, en daarmee ontstaan ook verschillen in gezondheidsvaardigheden tussen groepen. Dat besef moet worden meegenomen bij de ontwikkeling van nieuwe interventies in buurten en woonomgeving. Een vorm van co-creatie met de doelgroep is daarbij een goed middel om verschillen in behoeften en mogelijkheden in kaart te brengen.

"Dit perspectief vraagt om integrale vormgeving van gezondheid, vitaliteit en passende zorg vanuit de werkelijke behoeften van de burger en burgercollectieven, passend bij de context en rollen van die burger(s)."

In de directe leefomgeving kan leefstijl worden beïnvloed met persoonlijk interventies. Door het gebruik van (big) data wordt het bijvoorbeeld mogelijk om, aansluitend op individuele behoeften en omstandigheden, preventieve maatregelen op maat te nemen (bijvoorbeeld bij voedingsinterventies). Datzelfde geldt voor zorg op maat: deze kan worden toegesneden op de behoeften en mogelijkheden van mensen zelf in hun sociale en fysieke leefomgeving (integratie van e-health toepassingen ten behoeve.van gezondheid en zorg, zoals beeldbellen, telemonitoring, smart devices, robotica etc.). De creatieve industrie is met haar tools en methoden in staat om interventies te ontwerpen die zich aanpassen aan de context waarin ze worden gebruikt om zo optimaal van dienst te zijn aan de burger en zijn vitaliteit.

Nederland wil voor zijn burgers een veilig land zijn om in te wonen, te werken en te leven. Met deze ambitie staat Nederland de komende decennia voor complexe uitdagingen. Terrorisme en georganiseerde criminaliteit vormen een directe bedreiging voor onze samenleving en nationale veiligheid. Geregistreerde traditionele criminaliteit daalt, maar tegelijkertijd is een sterke verschuiving zichtbaar naar de digitale wereld. Enerzijds vindt vermenging plaats van de fysieke en de digitale wereld, waar anderzijds ook de boven- en onderwereld steeds meer in elkaar overgaan.

Het resultaat daarvan is een (nieuwe) wereld waarin criminelen zich onzichtbaar wanen en door slim gebruik van anonieme tools uit handen van de instanties weten te blijven. Om de uitdagingen effectief tegemoet te treden zoekt het thema Veiligheid met behulp van de laatste wetenschappelijke inzichten, sleuteltechnologieën en toepassingen naar innovaties waarmee Nederland (potentiële) tegenstanders steeds een stap vóór kan blijven: “always ahead of the threat".

Voor de creatieve industrie zijn de volgende missies binnen dit thema met name relevant:

• Integrale aanpak van georganiseerde criminaliteit - Integrale aanpak, digitaal gedragen, van interventies, tools en data.

• De veiligheidsprofessional - Digitaal gekwalificeerde en gekwantificeerde veiligheidsprofessionals voor moderne, duurzame en gezonde inzetbaarheid.

Om ervoor te zorgen dat iedere burger kan leven in een land waarin zij zich veilig voelt, is de mensgerichte aanpak van de creatieve industrie in dit thema essentieel. Door de burger centraal te stellen wordt het mogelijk om factoren die het individuele veiligheidsgevoel beïnvloeden aan te pakken. De stijgende trend in maatschappelijk onbehagen, gevoed door de manier van samenleven (waaronder verharding, intolerantie, ik-cultuur), vraagt om een integrale aanpak waarin sociale normen en gedragsverandering in acht worden genomen als basis van een effectieve aanpak.

Het middel waar het in de nieuwe aanpak om draait is zichtbaarheid. De aanpak van de creatieve industrie op dit thema kent drie speerpunten:

1. Samen sterk(er) - effectiever innoveren door co-creatie en participatie De creatieve industrie verbindt verschillende stakeholders (lokale gemeenten, burgers en instanties, ‘verbinden van alle ogen’) door ze te betrekken en met hen samen via visievormende methoden een strategie en aanpak te ontwikkelen waarmee in het gefragmenteerde veiligheidsdomein de zichtbaarheid van overtreders kan worden vergroot ten behoeve van het terugdringen van ondermijning en criminaliteit. Daarbij besteedt zij aandacht aan de reframing en inrichting van het systeem, waarin bijvoorbeeld ook ruimte komt voor bottom-up inrichting met (nieuw te identificeren) stakeholders door burgerparticipatie en publiek-private samenwerkingen. Door nieuw veiligheidsgedrag van burgers binnen dit systeem te stimuleren en door aandacht voor samenwerking en schaalbaarheid wordt de impact van technologische ontwikkelingen voelbaar. Een systeem met deze kwaliteiten schept vertrouwen en brengt mensen in beweging.

2. Voorsprong door methodisch ontwerpen - probleemgedreven innoveren Voor een integrale aanpak van de georganiseerde criminaliteit en moderne, duurzame en gezonde inzetbaarheid van veiligheidsprofessionals is het van belang dat ondersteunende (digitale) oplossingen probleem-gedreven zijn en collectief worden ontwikkeld middels een centrale vraagarticulatie (voor bijvoorbeeld mentale weerbaarheid, opleiding en training).

Innovatie vanuit de veiligheidsbehoefte van veiligheidsprofessionals én burgers leidt in combinatie met een probleemgedreven (design thinking) aanpak tot effectievere interventies dan een technologiegedreven aanpak. De digitale tools (simulaties, games, app, sensors, chatbots, virtual agents, wearables) die ontwikkeld worden om training, weerbaarheid en persoonlijke prestatie van veiligheidsprofessionals te vergroten resulteren in nieuwe modellen tegen integraal optreden (burgerparticipaties, sociale platforms, slimme inzet publieke omgeving). Tegelijkertijd biedt de meetbaarheid van prestaties kansen voor nieuwe doorlopende opleidings- en trainingstechnieken en nieuwe manieren om veiligheidsprofessionals effectiever vitaal te houden. De creatieve industrie biedt service design methoden waarmee dergelijke programma’s kunnen worden ontwikkeld.

De creatieve industrie is daarnaast in staat om een vertaalslag te maken van cross-sectoraal verzamelde data naar oplossingen die in de operatie veilig en gemakkelijk te interpreteren zijn en handelingsperspectief bieden middels gebruiksvriendelijk, intuïtief ontworpen en visueel sterke digitale ervaringen.

3. Communicatie als wapen - verhogen bewustzijn: handelsperspectief en systeemverschuiving Het verhogen van bewustzijn onder burgers, bedrijven en gemeenten zal de herkenbaarheid van (nu nog) onzichtbare criminaliteit vergroten en bij kunnen dragen aan gewenste gedragsverandering. Door burgers te ondersteunen bij (en te onderwijzen in) het herkennen van signalen van norm-afwijkend gedrag, kan zowel nationaal als regionaal een sterker front worden gevormd, met als doel actief een systeemverschuiving te introduceren die meer focust op een preventieve in plaats van repressieve aanpak. Deze combinatie zal een intensievere integrale aanpak van georganiseerde criminaliteit kunnen bespoedigen. De creatieve industrie is in staat middels krachtige, breed te begrijpen campagnes en boodschappen, bewustzijn te vergroten en met juiste nudges en boosts gewenst gedrag te stimuleren.

Door de digitale transformatie van criminaliteit vraagt dit thema om sterke aandacht voor het digitale domein. Digitaal gefaciliteerde samenwerkingen, ontwikkeling van bruikbare innovaties in de vorm van digitale oplossingen en leermethoden en individuele digitale bekwaamheid van veiligheidsprofessionals hebben daarom prioriteit.